走进兰纳：

从中国史料看“八百媳妇国”的前世今生

อ่านล้านนาจากหลักฐานจีน 

เรียกอาณาจักร “สนมแปดร้อย” 

และธนูอาบยาพิษของพระนางจามเทวี

编者按

中国古籍将兰纳称为“八百媳妇国”，那么你是否了解“八百媳妇国”的历史呢？感兴趣的小伙伴快来跟着小编的脚步一探究竟吧！

译员：郑昊

审校：何婷

终审：郝钰琪

中文主播：杨凤萍

泰文主播：徐莹盈

卡马德维女王（Camadevi）（图源泰国农业大学《汉学研究期刊》第13卷第1期）

พระนางจามเทวี (ภาพพื้นหลังจากวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปีที่ 13 ฉบับที่ 1)

兰纳王国历史的记载方式多种多样，例如: 碑文，史书，贝叶经，折叠经以及神话传说等，其中神话传说又包括兰纳宗教文献（主要指兰纳佛教文献）、卡马德维女王传说，以及巴利语版的佛教文献等多种形式。与此同时，中国史书典籍中对兰纳王国的记载，也同样值得关注。

ประวัติศาสตร์ล้านนายุคโบราณมักถูกบันทึกไว้หลายรูปแบบ เช่น จารึก พงศาวดาร คัมภีร์ใบลาน พับหนังสา (พับสา) และตำนาน เช่น ตำนานมูลศาสนา ตำนานจามเทวีวงศ์ ตำนานชินกาลมาลีปกรณ์ แต่ก็มีหลักฐานชิ้นสำคัญของจีน ที่มีการบันทึกเรื่องราวของล้านนาไว้อย่างน่าสนใจ

在泰国农业大学《汉学研究期刊》第13卷第1期中，收录了泰国农业大学人文学院东方语言系中文专业吴琼（Kanokporn Numtong）副教授的《中国古籍：<蛮书>、<元史>、<新元史>与<招捕总录> 中有关“八百媳妇国”的记述》一文。

ในวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปีที่ 13 ฉบับที่ 1 ได้เผยแพร่บทความเรื่อง “หลักฐานล้านนาในเอกสารโบราณจีน : บันทึกเกี่ยวกับอาณาจักรสนมแปดร้อยในพงศาวดารหมาน พงศาวดารราชวงศ์หยวน พงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับใหม่ และเจาปู๋จ่งลู่” โดย รองศาสตราจารย์ ดร.กนกพร นุ่มทอง สาขาวิชาภาษาจีน ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

上述文章中，作者深入研究并翻译了中国四本史书，即《蛮书》、《元史》、《新元史》与《招捕总录》中关于兰纳王国的记载，对于学习研究古兰纳历史而言，文章中有许多值得关注和探讨的要点。

บทความดังกล่าวได้ทำการศึกษาและแปลหลักฐานล้านนาที่ปรากฏในเอกสารโบราณของจีน 4 รายการ คือ พงศาวดารหมาน, พงศาวดารราชวงศ์หยวน, พงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับใหม่ และเจาปู๋จ่งลู่ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้มีหลากหลายประเด็นที่มีความสำคัญและน่าสนใจต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ล้านนาในยุคโบราณ

中国古籍中称兰纳为“八百媳妇国”，意为“有八百个媳妇的国王”之国。“八百媳妇国”是元朝对兰纳王国的称呼，《新元史》一书中，对“八百媳妇国”这个名字来历有这么一番记载：“八百媳妇国”彝语称之为“景迈”（清迈），传说该国首领有八百个妻子，首领让每个妻子去镇守一个山寨，于是便有了“八百媳妇国”这一称呼。

หลักฐานจีนเรียกล้านนาว่า “ปาไป่สีฟู่กั๋ว” แปลว่าอาณาจักรสนมแปดร้อย เป็นชื่อที่ราชวงศ์หยวนใช้เรียกอาณาจักรล้านนา ที่มาของชื่อมีอธิบายในพงศาวดารราชวงศ์หยวนฉบับใหม่ กล่าวไว้ว่า “อันปาไปสีฟู่ (สนมแปดร้อย) นั้น ชื่อภาษาอี๋ว่าจิ่งไม่ (เชียงใหม่) เล่าลือกันว่าผู้เป็นประมุขมีชายาถึงแปดร้อย แต่ละคนเป็นผู้นำค่ายหนึ่ง จึงได้นามตามนี้…”

《蛮书》中对卡马德维女王则有这样一段耐人寻味的记载：

ในพงศาวดารหมานมีบันทึกที่น่าสนใจและเกี่ยวข้องกับพระนางจามเทวี โดยบันทึกไว้ว่า

“女王国，去蛮界镇南节度三十余日程。其国去驩州一十日程，往往与驩州百姓交易。蛮贼曾将二万人伐其国，被女王药箭射之，十不存一，蛮贼乃回”

“แคว้นหนี่ว์หวังกั๋ว (แคว้นกษัตริย์หญิง) อยู่ห่างจากทางใต้ชายแดนหมานออกไปเป็นระยะทางสามสิบกว่าวัน แคว้นดังกล่าวห่างจากฮวนโจวสิบวัน มักทำการค้ากับราษฎรฮวนโจว โจรหมานเคยส่งไพร่พลสองหมื่นนายไปโจมตีแคว้นนี้ กษัตริย์หญิงจึงยิงด้วยธนูอาบยาพิษ รอดไม่ถึงหนึ่งในสิบ โจรหมานจึงยกพลกลับแคว้นตน”

吴琼副教授解释道，“女王国”意为“女王统治之国”，很可能指的是哈利奔猜王国且这位女王很可能就是卡马德维女王。

รองศาสตราจารย์ ดร.กนกพร นุ่มทอง อธิบายไว้ว่า “หนี่ว์หวังกั๋ว” แปลว่าแคว้นกษัตริย์หญิง น่าจะหมายถึงอาณาจักรหริภุญไชย และ “กษัตริย์หญิง” นี้น่าจะหมายถึงพระนางจามเทวี

女王国与驩州进行贸易往来。该城市始建于隋朝且位于岭南地区（指的是广东、广西延伸到越南北部的区域）但目前该城市位于越南义静省省会荣市，后分裂为乂安省（越南中北沿海地区的一个省）和河静省（是越南中北沿海地区的一个省）两个省。

อาณาจักรนี้ทำการค้าขายกับ “ฮวนโจว” ซึ่งเป็นหัวเมืองแถบหลิ่งหนาน (มณฑลกวางตุ้ง กวางสี ไปจนถึงตอนบนของเวียดนามเหนือในปัจจุบัน) ตั้งขึ้นในสมัยราชวงศ์สุย (ปัจจุบันอยู่บริเวณเมืองวิญเมืองหลักของเหงะติ๋ญ ต่อมาแยกเป็นจังหวัดเหงะอานและจังหวัดห่าติ๋ญ ประเทศเวียดนาม)

入侵女儿国的蛮夷，被中国人用来称呼中国以南的蛮夷（南蛮）——南诏王国。

พวกหมานที่เข้ารุกรานอาณาจักรนี้ ชาวจีนใช้เรียกพวกอนารยชนทางใต้ของจีน ในที่นี้หมายถึงอาณาจักรน่านเจ้า

图：元朝云南版图，曼薇.侬彤通过参照并模仿《元朝云南版图》第23-24页绘制而成，在“中国历史地图会议”上，根据译者（吴琼博士兼副教授）的翻译口述为地图做了泰语标注。该图片来自泰国农业大学的《汉学研究期刊》第13卷第1期。

แผนที่ยูนนานสมัยราชวงศ์หยวน โดย มานวี นุ่มทอง ลอกลายจากแผนที่มณฑลยูนนาน สมัยราชวงศ์หยวน หน้า23-24 ใน “ประชุมแผนที่ประวัติศาสตร์จีน” และเขียนกำกับภาษาไทยตามคำบอกของผู้แปล (รองศาสตราจารย์ ดร.กนกพร นุ่มทอง) ภาพจากวารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปีที่ 13 ฉบับที่ 1

原文还有其他许多值得关注的要点，其中包括元世祖忽必烈下令举兵攻打八百媳妇国，以及后来的元朝派遣大将刘深镇压八百媳妇国，但最终都以失败而告终。

ในบทความยังได้มีข้อมูลที่น่าสนใจอีกหลากหลายประเด็น เช่น กรณี “จักรพรรดิหยวนซื่อจู่” หรือกุบไลข่าน มีพระราชโองการให้แม่ทัพราชวงศ์หยวนยกทัพไปตีปาไป่สีฟู่กั๋ว (อาณาจักรสนมแปดร้อย) และกรณีของ “หลิวเซิน” ซึ่งเป็นขุนนางที่ราชวงศ์หยวนส่งไปปราบอาณาจักรปาไป่สีฟู่หรือสนมแปดร้อย แต่พ่ายแพ้กลับมา

原文链接：

https://www.silpa-mag.com/history/article_51092

注：文章观点不代表本平台观点

单词整理|刘思楠

单词审核|陈明宏 潘蕾 林伟珍

单词主播|蒙琳

编辑|赖晓春

审核|胡应巧

发布及审核|雷悦 杨舒茗

欢迎广大平台分享转载文章